รศ.ดร.ณรงค์ เพ็ชรประเสริฐ
หลักสูตรเศรษฐศาสตร์การเมือง
คณะเศรษฐศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
31 ตุลาคม 2559
บทความนี้ ต้องการจะบอกว่า อะไรคือปัญหาของชาวนาและปัญหาของข้าว ปัญหานั้นมีสาเหตุจากอะไร? การแก้ปัญหาที่สาเหตุควรจะทำอย่างไร? รัฐบาลควรจะมีนโยบายอย่างไร? เกี่ยวกับปัญหาข้าวและชาวนา ตัวเลขที่ใช้ในบทความนี้ได้จากสำนักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ และจากสำนักงานเศรษฐกิจการเกษตร กระทรวงเกษตร
1. ปัญหาทั่วไปของชาวนา
1.1) ปัญหาความยากจน ความยากจนในที่นี้ จะขอใช้ในความหมายอย่างแคบที่เรียกว่า “ความยากจนสัมบูรณ์ (absolute poverty) ซึ่งวัดจากรายได้เป็นตัวเงิน ที่พอจะดำรงชีอยู่ได้โดยไม่อดตาย ซึ่งตามตัวเลขของ สำนักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ อยู่ที่ 2,422 บาท/คน/เดือน ในปี 2554 ประชากรยากจนที่มีรายได้เท่านี้และต่ำกว่านี้มีทั้งหมด 8.8 ล้านคน และประมาณ 6 ล้านคน หรือร้อยละ 69 อยู่ในชนบท ยังชีพอยู่ด้วยวิถีการเกษตรและอาชีพอื่นๆ นอกไร่นา โดย 2.7 ล้านคนมีถิ่นฐานอยู่ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ (ร้อยละ 30.5 ของคนยากคนจนทั้งหมด) และ 1.4 ล้านคนอยู่ในภาคเหนือ (ร้อยละ 15.8) ภาคกลาง 1.3 ล้านคน ภาคใต้ 0.7 ล้านคน ส่วนคนจนในเขตเมืองรวมทั้งหมดก็มีประมาณ 2.7 ล้านคน